Tại buổi giao lưu các đại biểu đều cho rằng, để hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân, trong thời gian tới, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật về BHXH để mở rộng diện bao phủ BHXH ở hệ thống chính sách BHXH cơ bản; thực hiện lộ trình điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội để mở rộng đối tượng được thụ hưởng từ chính sách này.
Người lao động rất cần có Bảo hiểm Xã hội. Đảm bảo thu nhập cho người lao động
Chia sẻ về những lợi ích của việc tham gia BHXH, ông Trần Hải Nam- Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ LĐTBXH cho biết, theo Luật BHXH năm 2014, “BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời, trên cơ sở đóng vào Quỹ BHXH”. Như vậy, đối tượng của BHXH là thu nhập của người lao động; chính sách BHXH được thực hiện trên cơ sở huy động sự đóng góp, tích lũy của những người lao động khi còn trẻ, còn khỏe mạnh để bảo đảm ổn định thu nhập khi gặp phải các rủi ro.
Chính sách BHXH hiện đang được thực hiện với 2 loại hình BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Theo đó BHXH bắt buộc được áp dụng đối với người lao động có quan hệ lao động (làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ một tháng trở lên); về cơ bản được thực hiện với năm chế độ là ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất; trách nhiệm đóng góp được quy định thuộc về cả người lao động và người sử dụng lao động.
BHXH tự nguyện được áp dụng đối với những người lao động không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc; hiện đang được thực hiện với 2 chế độ là hưu trí và tử tuất. Do không có quan hệ lao động theo hợp đồng nên trách nhiệm đóng góp thuộc về người lao động.
Ngoài các chế độ ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN mang tính chia sẻ giữa người khỏe mạnh với người bị ốm đau, tai nạn rủi ro; chế độ hưu trí trong chính sách BHXH đang được thiết kế rất có lợi cho người lao động với mức hưởng đang cao hơn nhiều so với mức đóng góp.
“Giả sử một lao động nữ đóng trong 20 năm với mức đóng là 22% tiền lương tháng thì mức hưởng là 55% tiền lương bình quân với thời gian hưởng dựa trên tuổi thọ trung bình của nữ ở độ tuổi 55 là 24,6 năm. Như vậy, rõ ràng mức hưởng đang cao hơn gấp nhiều lần so với mức đóng, trong khi thời gian hưởng dài hơn so với thời gian đóng góp. Ngoài ra với người hưởng lương hưu còn được hưởng chính sách BHYT do Quỹ BHXH bảo đảm, khi qua đời thân nhân được hưởng chế độ mai táng và trợ cấp tuất. Như vậy, việc tham gia BHXH là hoàn toàn có lợi đối với người lao động” – ông Trần Hải Nam dẫn chứng.
Cần những giải pháp đồng bộ
Rõ ràng chính sách BHXH là một chính sách vô cùng nhân văn góp phần đảm bảo thu nhập cho người lao động khi về già. Tuy nhiên theo các đại biểu, việc xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách BHXH vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Trong đó việc mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHXH còn dưới mức tiềm năng; độ bao phủ BHXH tăng chậm; Tình trạng trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi BHXH chậm được khắc phục. Các chế độ BHXH chưa thể hiện đầy đủ các nguyên tắc đóng – hưởng; công bằng, bình đẳng; chia sẻ và bền vững…
Những hạn chế, yếu kém nêu trên do nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. Một trong những nguyên nhân chính được chỉ rõ trong Nghị quyết số 28-NQ/TW là: Công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH chưa thật sự tạo được sự tin cậy để thu hút người lao động tham gia BHXH.
Thực tế trong thời gian qua BHXH Việt Nam đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như ngành tổ chức nghiên cứu triển khai quán triệt các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trong toàn ngành và đặc biệt mới đây là Nghị quyết 28 của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật rộng rãi. Cùng với đó đã phối hợp với Bộ LĐTBXH tham mưu trình Chính phủ ban hành Nghị quyết 102 về việc giao chỉ tiêu phát triển số người tham gia cho các địa phương, xây dựng các chương trình hành động, ban hành Chương trình hành động số 107 về thực hiện Nghị quyết số 28 của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách BHXH, ban hành các văn bản chỉ đạo tổ chức thực hiện quyết liệt; giao kế hoạch thu chi sớm cho các địa phương chủ động trong thực hiện… Dù vậy để mở rộng diện bao phủ tham gia BHXH nhất là tự nguyện vẫn là một thách thức lớn.
Để đẩy mạnh độ bao phủ diện tham gia BHXH các đại biểu cho rằng, cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, hồ sơ, quy trình, rút ngắn thời gian thực hiện, nâng cao chất lượng hiệu quả, tiến tới đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến mức 3, 4 nâng cao chất lượng dịch vụ. Cùng với đó phải đẩy mạnh thực hiện thanh tra, kiểm tra với các trường hợp trốn đóng, chậm đóng xử lý vi phạm theo quy định; Cải tiến cách thức thu BHXH tự nguyện.